گفتگو باحجت‌الاسلام نظری‌منفرد درباره آموزه‌های عاشورای حسینی | انتخاب با بصیرت پشیمانی ندارد
یکی از دلایل اصلی تأکید آموزه‌های روایی بر بزرگداشت واقعه عاشورا و برگزاری عزاداری‌های حسینی به‌ویژه در دهه نخست محرم، درس‌آموزی از آن حماسه و اقدام و عمل بجا براساس این الگوی تاریخی است.
آمنه مستقیمی| در بررسی آموزه‌های عاشورای حسینی برای امروز، به‌ویژه در میدان و ساحت انتخاب و تصمیم‌گیری، با حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی نظری‌منفرد، استاد حوزه علمیه، خطیب و منبری و صاحب آثاری همچون «واقعه کربلا»، گفتگو کرده‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
تعبیر مشهور «کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا» پرده از چه حقیقت جاری در تاریخ برمی‌دارد و چه راهی را پیش‌روی انسان‌های آزاده برای رسیدن به مقصد کمال و سعادت می‌گشاید؟
این تعبیر اگرچه حدیث و کلام معصوم نیست، صحیح است و معانی ژرفی را در خود نهفته است. برپایه این تعبیر، تاریخ تکرار می‌شود و ممکن است انسان بار‌ها در معرکه‌ای شبیه عاشورای سال ۶۱ هجری قرار بگیرد و لازم باشد دست به انتخاب بزند که حسینی شود یا نام خود را در جرگه یزیدیان ثبت کند.
«کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا» یعنی باید همان‌طور که امام‌حسین (ع) با همه هستی خودشان مقابل ظلم ایستادند و از جان و خانواده و فرزندان و یاران در راه خدا و حفظ دین او گذشتند، انسان نیز باید با همه وجود، دین خدا را یاری کند. زمان‌شناسی در یاری دین خدا و عمل بهنگام در تحقق این تعبیر، مؤثر است.
در یاری دین و، ولی خدا و پیوستن به سفینه‌النجاه امام‌حسین (ع)، انتخاب‌های انسان چه نقشی دارد؟ حسینی شدن چقدر وابسته به انتخاب‌های ماست؟
خدای متعال، انسان را موجودی آزاد و مختار آفریده است و همین آزادی اندیشه و عمل است که آدمی را از دیگر موجودات، متفاوت می‌کند؛ انسان آزاد معمولا براساس باور‌ها عمل می‌کند؛ یعنی این باور‌ها هستند که انسان را به سمت‌وسویی خاص سوق می‌دهند؛ چنان‌که باور‌های مادی، سبک زندگی خاصی را برای انسان رقم می‌زند و باور‌های معنوی، نوعی دیگر از سبک زندگی را برایش به ارمغان می‌آورد، از این‌رو برای انتخاب صحیح، انسان باید ابتدا باور‌های خود را اصلاح کند؛ چنان‌که قرآن کریم در آیه ۱۰۸ سوره مبارک یوسف می‌فرماید: «قُل هذِه سَبیلی اَدعوا اِلَی ا... عَلی بَصیرَه اَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنی؛ بگو: طریقه من و پیروانم همین است که خلق را با بینایی و بصیرت به خدا دعوت کنیم و خدا را از شرک و شریک، منزه دانم و هرگز به خدای یکتا شرک نیاورم»؛ یعنی اگر انسان با بصیرت دست به انتخاب بزند، هرگز پشیمان نمی‌شود.
انتخاب باید براساس عقیده درست باشد که ریشه در اصولی همچون توحید و معاد دارد؛ خداوند در آیه ۲۸۵ سوره مبارک بقره می‌فرماید: «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ ۚ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ؛ این رسول به آنچه خدا بر او نازل کرده، ایمان آورده است و مؤمنان نیز همه به خدا و فرشتگان خدا و کتب و پیغمبران خدا ایمان آوردند (و گفتند) ما میان هیچ‌یک از پیغمبران خدا فرق نگذاریم». در این آیه، همه آنچه باید به آن باور و اعتقاد داشته باشیم، بیان شده است. انتخاب درست، انتخابی است که از اعتقاد درست، ریشه می‌گیرد.
برای پیوستن به جرگه عاشوراییان و هم‌مسیر شدن با کشتی نجات امام‌حسین (ع)، باید شاخصه‌ها و مؤلفه‌های قیام حسینی و ویژگی یاران عاشورایی امام‌حسین (ع) را بشناسیم؛ این شاخصه‌ها در عرصه اعتقادات، عمل و اخلاق می‌گنجد. اگر شناخت و اعتقاد لازم را داشته باشیم و با آن‌ها هماهنگ شویم، می‌توانیم در جرگه عاشوراییان جای بگیریم؛ برای مثال ممکن است به من و شما هم پیشنهاد کار خلاف و مغایر با شرع داده شود و برای انجام آن، پیشنهاد پول و رشوه بسیار بدهند، اینجا مرد می‌خواهد که از چنین پیشنهاد وسوسه‌برانگیزی بگذرد.
مهم‌ترین نکته این است که ما باید از نظر عقاید، واکسینه و محکم شویم. آنچه انسان را محکم و استوار می‌کند، اعتقادات است؛ چنان‌که برخی اصحاب امام‌حسین (ع) در شب عاشورا، طلب هفتادمرتبه تا هزاربار شهادت در رکاب حضرت را داشتند و از بذل جان در راه امام و حق، باکی نداشتند؛ و امری مستمر و همیشگی است اینکه آن‌ها که لبیک بگویند و حسینی شوند، از رحمت و عنایات الهی بهره‌مند می‌شوند؛ چون این وعده قرآن است: «إِنْ تَنْصُرُوا ا... یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ» (محمد (ص)، ۷)
باید بدانیم که نصرت دین خدا اختصاصی به کربلای سال ۶۱ هجری ندارد، بلکه در طول حیات و در عمود زمان، استمرار یافته است. با حرکت در صراط مستقیم و دوری و برائت از مسیر‌های انحرافی است که می‌توان به این ندا لبیک گفت. باید به‌جای حرف و شعار، در اخلاق و عمل و رفتار، پیرو امام باشیم و حضرت سیدالشهدا (ع) را یاری کنیم.
انتخاب‌های بجا و درست در پیروزی خون بر شمشیر در آوردگاه کربلا چه تأثیری داشت؟
واقعه عاشورا آوردگاه انتخاب‌ها بود و بر اثر انتخاب بجا، افرادی، چون وهب نصرانی یا زهیربن‌قین به کشتی نجات امام‌حسین (ع) راه یافتند؛ نام زهیربن‌قین را به‌عنوان یکی از شهدای سپاه امام در روز عاشورا آورده‌اند. وی اگرچه در فکر و عقیده با حضرت سیدالشهدا (ع) زاویه و اختلاف داشت، چون دعوت حضرت را پذیرفت، به مقام شهادت در رکاب امام زمان خود نائل شد. نقل است در شب عاشورا که امام‌حسین (ع) بیعت خود را از گردن یارانشان برداشتند، زهیر به حضرت گفت: «اگر قرار باشد دنیا جاودان بماند و من نیز برقرار بمانم، شهادت با شما را ترجیح می‌دهم».
همچنین «عبدا... بن‌عمیر کلبی»، از جوانان شجاع و دلاور کوفه که پیش از آن امام را ندیده بود، بدون دعوت امام‌حسین (ع) برای یاری آن حضرت، راهی کربلا شد و نامش به‌عنوان نخستین شهید عاشورا ثبت شد. در مقابل، آن‌ها که در همراهی امام و حضور در کربلا پا سست کردند و همراه نشدند، به خفت و خواری دچار شدند؛ چنان‌که نقل است عبدا... بن‌عمر که از همراهی حسین‌بن‌علی (ع) سر باز زده بود، ۱۰ سال پس از عاشورا وقتی نزد حجاج رفت تا با عبدالملک‌بن‌مروان بیعت کند، حجاج به وی گفت: «یک دست من بر شمشیر و دست دیگر من بر دهنه اسب است و برای تحقیر او به‌جای دست خود، پایش را پیش آورد تا عبدا... با او بیعت کند».
در عاشورای حسینی و در مواجهه با آن‌همه مصیبت و سختی، با تعابیری همچون «هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّه» و «مارأیتُ الّاجمیلاً» مواجه می‌شویم که ورق را برمی‌گرداند و تصویری دیگر از حقایق این واقعه را عیان می‌سازد. این تصاویر تاریخی برای امروز چه آموزه‌ای دارد؟
باید توجه کرد اسلام در عین اینکه دین رحمت و سلم است، دین مبارزه با ظلم و ظالمان نیز هست، لذا باید در مقابل ظالم، ظلم‌ستیز باشیم. اینکه امام‌حسین (ع) روز عاشورا فرمودند: «هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّه» یعنی همان تعبیر قرآنی که بر تواضع نداشتن مقابل ظالمان تأکید می‌کند. اگر انسان به این عبارات نقل‌شده از آوردگاه کربلا توجه کند، مسیر مدنظر قرآن مجید در ظلم‌ستیزی را طی خواهد کرد.
برپایه نقل مقاتل و آنچه از مصائب کربلا شنیده‌ایم، ظاهر امر، منظره‌ای نیست که به چشم سر، زیبا باشد، اما وقتی حضرت زینب (س) در صراط عقیده و وظیفه و مسئولیت به آن می‌نگرند، نه‌تن‌ها راضی بلکه شاکر خدا می‌شوند و می‌گویند: «ما رأیتُ الّا جمیلاً». رضایتی از این جنس، زیباست، حتی اگر سخت باشد؛ چون انسان را در صراط مستقیمی که خدا برایش درنظر گرفته است، قرار می‌دهد.
جالب آنکه در این حال، خدا برای بنده کافی است؛ چنان‌که از امام‌حسین (ع) است که فرمودند: «اگر فردی دنبال رضوان خدا باشد و خشنودی خدا را جست‌وجو کند، حتی اگر مردم ناراحت شوند، خدای متعال برای چنین آدمی، کافی است». امام‌حسین (ع) خود نیز به‌دنبال این رضایت بودند؛ چنان‌که شب هشتم ذی‌الحجه و قبل از حرکت به‌سمت کربلا، در پایان خطبه‌ای که خواندند، فرمودند: «رضی‌ا... رضانا اهل‌البیت»؛ یعنی ما همان چیزی را می‌خواهیم که خدا می‌خواهد و نیز فرمودند: «واصبر علی بلائه».
این تعبیر را امام‌حسین (ع) در لحظه شهادت نیز داشتند و حتی در آن لحظه سخت غربت و مظلومیت، به‌دنبال به‌دست آوردن رضایت خدا بودند؛ چنان‌که فرمودند: «الهی رِضاً بِرِضِاکَ، صَبراً عَلی قَضائِک یا رَبَ لا الهَ سِواکَ». اگر انسان در زندگی سعی کند دنبال خشنودی خدای متعال باشد، خدای بزرگوار زندگی خوبی هم در دنیا به او می‌دهد و هم در آخرت به او عزت و زندگی سعادتمندان را عطا می‌کند. خلاصه کلام آنکه خیر دنیا و آخرت در یک جمله است؛ اینکه انسان دنبال خشنودی و رضای خدا باشد. امتحان کنیم و ببینیم اگر دنبال رضوان خدا باشیم، خدای بزرگوار چطور گره‌ها را از زندگی ما باز می‌کند.
آیا ندای «هَل مِن ناصر یَنصُرُنی» امام‌حسین (ع) در تاریخ، جریان و استمرار یافته است؟ راه امروزی لبیک به این ندا چیست؟
بی‌شک این ندا محصور در زمان و مکان نیست، بلکه در تاریخ استمرار یافته است و بسیاری در لبیک به همین ندا به کشتی نجات امام‌حسین (ع) راه یافته‌اند.
خدای متعال در آیه ۳۳ سوره مبارکه فصلت می‌فرماید: «وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى ا... وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ؛ و کیست خوش‌سخن‌تر از آن که (مردم را) به‌سوى خداوند دعوت کند و (خود نیز) عمل شایسته انجام دهد و بگوید: من از مسلمانان هستم؟» امام‌حسین (ع) با ندای هَل مِن ناصر خود، دو کار بزرگ تاریخی انجام دادند؛ نخست آنکه حجت را بر مردم تمام کردند و دیگر آنکه آن‌ها را به حق دعوت کردند که هیچ‌یک از این دو، در زمان و مکان محصور نمانده است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
